الکتروموتور ضد انفجار و استانداردهای آن

الکتروموتور ضد انفجار (Explosion Proof Motor) به موتورهای الکتریکی گفته می‌شود که قطعات تشکیل دهنده‌شان در حضور گازها و ذرات قابل اشتعال، جرقه نمی‌زند و درنتیجه موجب انفجار و آتش سوزی نمی‌شود. همچنین گرمای زیاد ایجاد نمی‌کنند و از این رو، در صنایع حفاری و معادن زیرزمینی و پتروشیمی بسیار کاربردی و مهم هستند. این موتور در ایران بر اساس استانداردهای بین‌المللی مانند IECEx و ATEX و در نظر گرفتن استاندارد داخلی IPS تولید می‌شود. کلاس و گروه کاری، توان، سرعت و دما مهمترین فاکتورهایی هستند که باید در خرید الکتروموتور ضد انفجار در نظر گرفته شوند. موتوژن و جمکو از شرکت های داخلی و CEMP و WEG از برندهای خارجی موتورهای EX موجود در کشور هستند. در زمان خرید، از خدمات پس از فروش شرکت ارائه دهنده محصول اطمینان کسب کنید. زیرا بازرسی‌های دوره‌ای و تعویض دوره‌ای قطعات دستگاه توسط متخصص، بسیار مهم است.

برندهای الکتروموتور ضد انفجار در ایران

برخی از مهمترین تولید کنندگان و برندهای الکتروموتور ضد انفجار در کشور عبارتند از:

• الکتروموتور ضد انفجار موتوژن.
• الکتروموتور ضد انفجار جمکو.
• موتور ضد انفجار زیمنس.
• موتور ضد انفجار میکسان.
• الکتروموتورهای ضد انفجار چینی.
• موتور ضد انفجار WEG (تولید برزیل).
• الکتروموتور ضد انفجار CEMP (تولید ایتالیا).

استعلام قیمت و خرید الکتروموتور ضد انفجار

جهت استعلام قیمت و خرید الکتروموتور EX موتوژن و جمکو، با ما تماس بگیرید: 44972921-021

سرعت و توان الکتروموتور، کلاس کاری آن و همچنین برند در قیمت این محصول مؤثر هستند.

الکتروموتور ضد انفجار چیست؟

همۀ موتورهای الکتریکی در حین کار کردن، گرم شده و دمای شان بالا می‌رود. هنگامی که سطح موتور، به دمای خود اشتعال (AIT) یک ماده قابل اشتعال که در محیط انباشته شده است می‌رسد، می‌تواند به یک انفجار خود به خودی منجر شود. از طرف دیگر، یک جرقه غیرعادی از موتور الکتریکی نیز می‌تواند منجر به انفجار در محفظه موتور گردد. این به نوبه خود مایع محترقه یا گرد و غبار در محیط را مشتعل می‌کند و انفجار بزرگتری در پی دارد.

به منظور کاهش یا حذف خطرات الکتروموتورهای در حضور مواد قابل احتراق، موتورهای الکتریکی خاصی به نام موتورهای ضد انفجار (Explosion Proof Motor) طراحی شده‌اند. از این محصولات با عنوان موتورهای ضد جرقه و به اختصار موتورهای EX نیز یاد می‌شود. الکتروموتورهای معمولی دارای قطعاتی هستند که در محیط هایی حاوی ذرات و مواد قابل اشتعال، ممکن است جرقه بزنند یا گرمای زیادی ایجاد کنند. اما موتور ضد انفجار به گونه ای طراحی شده است که در محیط های خطرناک که در آن خطر گازهای انفجاری یا مواد قابل اشتعال وجود دارد، به طور ایمن کار کند. این موتورها برای جلوگیری از تماس با منابع اشتعال، در محفظه های مخصوصی ساخته می‌شوند. همچنین دارای محافظ ضد جرقه و تجهیزات تحت فشار هستند و بدنۀ آن‌ها ضد آتش و ضد انفجار است.

کاربرد الکتروموتورهای EX

الکتروموتورهای explosion proof در شرایط زیر قابلیت کارکرد دارند و وجودشان مهم است:

• در محیط هایی که مایعات فرار و قابل اشتعال و گازهای قابل اشتعال وجود دارد.
• جایی که قرار است الکتروموتور در محفظه یا سیستم های بسته محصور شود.
• محیط هایی که غلظت‌های خطرناکی از بخارات و گازهای قابل اشتعال دارند.
• محیط هایی که در آنجا ذرات قابل احتراق معلق وجود دارد.

ذرات قابل احتراق به طور معمول، در فضا به صورت معلق در نمی‌آیند؛ اما احتمال اینکه در حالت تعلیق قرار گیرند، زیاد است.

شرایط بالا در صنایع و کارخانه های زیر برقرار است و بنابراین، الکتروموتور ضد انفجار در این صنایع کاربرد دارد:

• کارخانه های پتروشیمی.
• کارخانه های رنگ سازی.
• صنعت داروسازی.
• صنعت نفت و گاز.
• معادن.
• کارخانه های فرآوری های شیمیایی.
• صنایع خودرو سازی.
• جایگاه های سوخت.
• سیلوها.

صنایع و محیط‌های مذکور، به دلیل حضور موقت یا دائمی گازها یا ذرات قابل اشتعال، محیط‌هایی با پتانسیل انفجار زیاد دارند.

ویژگی های الکتروموتور ضد انفجار

استفاده از الکتروموتورهای ضد انفجار در صنایعی که خطر انفجار اتمسفر وجود دارد ضروری است. این موتورها ویژگی‌های خاصی دارند که به کاهش خطرات احتمالی مرتبط با چنین محیط‌هایی کمک می‌کنند و جزء حیاتی اقدامات ایمنی در این صنایع هستند. این ویژگی‌ها عبارتند از:

1. طراحی خاص محفظه الکتروموتور
2. متریال ساخت بدنه
3. نحوه آب بندی
4. اجزای داخلی
5. الزامات نصب با دستور العمل های خاص.
6. استانداردها و گواهینامه استفاده برای مناطق پر خطر.

در ادامه، آیتم های بالا توضیح را داده‌ایم و آن را با موتورهای معمولی مقایسه کرده‌ایم.

طراحی محفظه و متریال بدنه الکتروموتور ضد انفجار

طراحی محفظه برای موتورهای ضد انفجار طوری است که از ورود گازهای خطرناک یا گرد و غبار جلوگیری می کند. همچنین در برابر فشارهای ناشی از انفجار مقاوم است. در یک الکتروموتور استاندارد معمولی، محفظه موتور می تواند باز و یا بسته باشد و این محفظه که برای مقاومت در برابر انفجارهای داخلی یا جلوگیری از ورود مواد خطرناک طراحی نشده است.

برای ساخت بدنۀ موتورهای ضد انفجار اغلب از چدن و آلومینیوم استفاده می‌شود. این دو آلیاژ، استحکام و دوام بیشتری را ایجاد می‌کنند.

آب بندی و اجزای داخلی

آب بندی قوی از دیگر ویژگی‌های الکتروموتور ضد انفجار است. آب بندی با هدف جلوگیری از ورود گازهای خطرناک یا گرد و غبار، لازم و مهم است. موتورهای استاندارد معمولی ممکن است دارای آب بندی اولیه برای محافظت در برابر رطوبت و آلودگی باشند، اما برای جلوگیری از ورود مواد منفجره طراحی نشده‌اند.

اجزای داخلی موتورهای ضد انفجار طوری طراحی شده است که خطر ایجاد جرقه به حداقل برسد. برس های ضد جرقه، عایق‌های ویژه و اتصالات الکتریکی محافظت شده، از جمله این موارد هستند. در الکتروموتورهای معمولی، سطح حفاظتی در برابر جرقه، به اندازه موتورهای ضد انفجار نیست؛ زیرا اصولاً برای استفاده در مکان‌های خطرناک در نظر گرفته نشده‌اند.

الزامات نصب

نصب موتورهای ضد انفجار باید با دستورالعمل های خاصی از جمله مجرای مناسب، سیم کشی و اتصال به زمین برای حفظ ایمنی آنها مطابقت داشته باشد.

انواع الکتروموتور ضد انفجار (کلاس بندی و گروه بندی)

الکتروموتورهای EX بر اساس جوی که در آن استفاده شوند و همچنین بر اساس میزان فرار یا انفجاری بودن مواد، در انواع مختلف تولید می شوند. از این رو، طبقه بندی و گروه بندی خاصی برای آن‌ها در نظر گرفته شده است. این امر، بر قیمت الکتروموتورهای ضد انفجار تأثیر گذار است.

طبقه بندی الکتروموتور ضد انفجار

این طبقه بندی ها بر اساس جوی است که موتور در شرایط عملکرد عادی خود در معرض آن قرار می گیرد. بر این اساس، سه کلاس وجود دارد:

• کلاس I: برای محیط‌هایی که گاز و بخار مایعات قابل اشتعال در آنجا وجود دارد.
• کلاس II: برای فضاهایی که احتمال تعلیق و پراکندگی ذرات قابل احتراق در آنجا وجود دارد.
• کلاس III: مناسب برای الیاف قابل اشتعال.

گروه ها

هر یک از کلاس‌های I، II و III که در بالا بیان شد، به گروه‌هایی تقسیم می‌شوند که بر اساس میزان فرار یا انفجاری بودن مواد و میزان غلظت مواد در محیط کار موتور گروه بندی شده‌اند. گروه‌ها با حروف نشان داده می‌شود و از گروه A تا G را شامل می‌شود. در اینجا چند نمونه از موادی که هر گروه از الکتروموتور ضد انفجار می‌تواند در برابر آن محافظت ایجاد کند، آورده شده است. به عنوان مثال، الکتروموتورهای EX گروه A در برابر استیلن مقاوم هستند؛ در نتیجه، گزینه خوبی برای استفاده در کارخانه‌های پتروشیمی و نفت و گاز محسوب می‌شوند.

• گروه A: استیلن.
• گروه B: بوتادین، هیدروژن.
• گروه C: اتیلن، سیکلوپروپان.
• گروه D: بنزین، استون، الکل، گاز طبیعی، پروپان.
• گروه E: غبارهای فلزی مانند آلومینیوم و منیزیم.
• گروه F: غبارهایی مانند زغال، کربن سیاه.
• گروه G: غبارهایی مانند غلات، آرد، پلاستیک های قابل احتراق، ذرات شیمیایی.

گروه های A – D برای کلاس I اعمال می‌شوند. گروه های E – G برای کلاس های II و III اعمال می‌شوند.

کدهای دمایی موتورهای الکتریکی ضد انفنجار

یکی دیگر از ویژگی‌های مهم در رابطه با الکتروموتورهایexplosion-proof ، کد دمایی (T-Codes) آن هاست. کد دمایی نشان دهنده حداکثر دمای سطح موتور در همه شرایط است. کد دمایی برای یک الکتروموتور ضد انفجار، باید کمتر از AIT گاز یا مخلوط موجود در محیط باشد. استاندارد توصیه می کند که دمای الکتروموتور 20 درصد کمتر از دمای احتراق مخلوط گازی قابل انفجار در محیط نصب باشد. در اینجا کدهای دمایی و حداکثر دمای سطحی که آنها نشان می‌دهند آورده شده است.

• T1: 842 درجه فارنهایت/ 450 درجه سانتیگراد.
• T2: 572 درجه فارنهایت/ 300 درجه سانتیگراد (T2A: 546 درجه فارنهایت؛T2B : 500 درجه فارنهایت، T2C:: 446 درجه فارنهایت، T2D:: 419 درجه فارنهایت).
• T3: 392 درجه فارنهایت/ 200 درجه سانتیگراد؛ (T3A: 356 درجه فارنهایت؛ T3B: 329 درجه فارنهایت؛ T3C: 320 درجه فارنهایت).
• T4: 275 درجه فارنهایت/ 135 درجه سانتیگراد؛ (T4A: 248 درجه فارنهایت).
• T5: 212 درجه فارنهایت /100 درجه سانتیگراد.
• T6: 185 درجه فارنهایت /85 درجه سانتیگراد.

استانداردهای موتورهای ضد انفجار

درجه ضد انفجار بودن تجهیزات با استفاده از استانداردها و کدهای مشخصی تعیین می‌شود. این کدها نشان می‌دهند که تجهیز برای استفاده در محیط‌های خاص با خطرات انفجاری طراحی شده است. رایج‌ترین سیستم‌ها و کدهای مرتبط عبارت‌اند از:

1. استاندارد اروپایی: ATEX؛ این استاندارد تجهیزات را برای محیط‌های خطرناک با گاز یا گرد و غبار تعریف می‌کند.
2. استاندارد جهانی: IECEx؛ این استاندارد مشابه ATEX است ولی برای بازارهای بین‌المللی کاربرد بیشتری دارد.
3. استاندارد آمریکایی: NEC/UL؛ این استاندارد برای تجهیزات ضد انفجار در پروژه‌های آمریکایی استفاده می‌شود.
4. استاندارد ایران: IPS؛ تطبیق‌یافته با شرایط اقلیمی و صنعت کشور هستند و از استانداردهای بین‌المللی برگرفته شده است.

برای موتورهای الکتریکی ضد انفجار در ایران، استانداردهای بین‌المللی مانند IECEx و ATEX به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند و معمولاً با استانداردهای داخلی مانند IPS (Iranian Petroleum Standards) هماهنگ می‌شوند. این استانداردها، همراه با مشخصات دقیق، تعیین می‌کنند که موتور در کدام مناطق خطرناک (Zone) و برای چه گازها یا مواد خطرناکی مناسب است.

شرکت نفت ایران معمولاً از استانداردهای بین‌المللی به‌عنوان مرجع استفاده می‌کند، اما دستورالعمل‌های خاصی برای بومی‌سازی و سازگاری تجهیزات با شرایط اقلیمی و صنعتی ایران دارد. این استانداردها در قالب آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های داخلی تدوین شده و با استانداردهای جهانی تطابق دارد.

طبقه ‌بندی مناطق خطرناک (Zones)

محیط‌های خطرناک در ایران مطابق با استاندارد IEC/ATEX به شرح زیر دسته‌بندی می‌شوند:

• Zone 0: حضور دائمی گاز قابل اشتعال (مانند داخل مخازن).
• Zone 1: احتمال حضور گاز در شرایط عادی وجود دارد (مانند اطراف ولوها).
• Zone 2: گاز تنها در شرایط غیرعادی حضور دارد (مانند اطراف تابلوهای کنترل).

برای هر زون، باید الکتروموتور ضد انفجار مربوط به آن زون خریداری شود.

یک مثال از موتور الکتریکی ضد انفجار در ایران

فرض کنید یک موتور الکتریکی برای تأسیسات گازی و در محیط Zone 1 طراحی شده است. مشخصات آن مطابق استاندارد ATEX به این صورت است:

II 2G Ex d IIC T4 Gb

توضیح کد:

II: مناسب تجهیزات سطحی (نه برای معادن).

2G: مناسب برای Zone 1.

Ex d: محفظه ضد انفجار، که جلوی انتقال جرقه به محیط بیرونی را می‌گیرد.

IIC: مناسب برای گازهای خطرناک مانند هیدروژن و استیلن.

T4: حداکثر دمای سطح موتور 135 درجه سانتی‌گراد (که از دمای اشتعال گازها کمتر است).

Gb: سطح حفاظت بالا (برای Zone 1).

نکات قابل توجه در خرید الکتروموتور ضد انفجار

اگر در صدد خرید الکتروموتور ضد جرقه هستید، هدف از خرید و محیط کاربرد موتور را به فروشنده اعلام کنید تا موتوری با توان و کلاس کاری متناسب با کاربرد آن، به شما ارائه شود. به طور کلی، همواره مشخصات زیر را در نظر داشته باشید:

• توان موتور (KW)
• سرعت موتور (RPM)
• گروه کاری
• خروجی موتور
• درجه حرارت سطح موتور
• کلاس الکتروموتور ضد انفجار: این آیتم، میزان و نوع حفاظتی که موتور در برابر انفجار دارد، نشان می‌دهد.
• نوع تهویه: شیوه خنک کاری اجزای موتور الکتریکی را مشخص می‌کند.
• برند یا شرکت تولید کننده.
• بررسی استانداردها: اطمینان از تطابق موتور با استانداردهای ATEX، IECExیا IPS.
• محیط کار: تعیین Zone و نوع مواد قابل اشتعال موجود.
• کلاس حفاظتی: انتخاب موتوری با IP مناسب برای شرایط محیطی (مثلاً IP65 برای مناطق با رطوبت بالا).
• خدمات پس از فروش بسیار مهم است. در زمان خرید، از در دسترس بودن قطعات یدکی و خدمات شرکت ارائه دهنده اطمینان کسب کنید.

دستورالعمل ‌های حفاظتی پس از خرید

پس از خرید الکتروموتور ضد انفجار موارد زیر را مد نظر قرار دهید:

• محل نصب موتورها باید در مکان‌های مشخص و مطابق با استانداردهای ایمنی نصب شوند. تا حد امکان، محل نصب دور از مواد قابل اشتعال و گازهای خطرناک باشد.
• قبل از نصب الکتروموتور، تمامی اجزای موتور را از نظر سالم بودن، عدم نشتی و مناسب بودن برای استفاده در محیط‌های خطرناک بررسی کنید.
• موتور باید تحت “آزمایشات عملکرد” قرار گیرد تا توانایی مقاومت در برابر شرایط سخت محیطی و خطرات انفجاری آن ارزیابی شود.
• موتور باید به‌طور دوره‌ای مورد بررسی و تعمیر قرار گیرد تا از عملکرد صحیح سیستم‌های ضد انفجار و سایر سیستم‌های ایمنی آن اطمینان حاصل شود. بازرسی موتور توسط تیم های تخصصی مهم است.
• کنترل دما مهم است. در صورت نیاز، از سیستم‌های خنک‌کننده استفاده کنید.
• الکتروموتور ضد انفجار باید در مکانی با تهویه مناسب نصب شود تا از تجمع گازها و بخارات خطرناک جلوگیری گردد.
• تمامی کارکنانی که با موتورهای ضد انفجار در ارتباط هستند، باید آموزش‌های لازم در زمینه استفاده، نگهداری و تعمیرات این موتورها را دریافت کنند.
• و بروز رسانی منظم تجهیزات حفاظتی و ایمنی و تعویض (در صورت لزوم) مهم است.
• در هنگام تعویض یا تعمیر، فقط باید از قطعات استاندارد و تایید شده توسط سازنده استفاده کنید. این قطعات باید قادر به تحمل شرایط سخت محیطی و ایمنی در برابر انفجار باشند.
• نصب سیستم‌های هشداردهنده و اعلام خطر برای نشت گاز، افزایش دما، و فشار بیش از حد ضروری است. این سیستم‌ها باید به‌طور مداوم فعال و تحت نظارت باشند.
• نظارت دقیق بر محیط اطراف موتور به منظور نبود گازهای قابل اشتعال و سایر مواد خطرناک بسیار مهم است.
• الکتروموتور ضد انفجار باید به سیستم‌های اطفاء حریق مجهز باشد تا در صورت بروز آتش‌سوزی، خطرات احتمالی کاهش یابد.

مشخصات 5 برند الکتروموتور ضد انفجار در ایران

مشخصات الکتروموتورهای ضد جرقه تعدادی از برندهای معروف داخلی و خارجی در ادامه بیان شده است. بررسی این مشخصات می‌تواند به شما در تصمیم گیری بهتر جهت خرید، کمک کند.

1- الکتروموتور ضد انفجار موتوژن

شرکت موتوژن الکتروموتورهای ضد انفجاری خود را با مشخصات زیر تولید می‌کند:

• منبع تغذیه: سه فاز و تک فاز.
• جنس بدنه: چدن.
• ولتاژ: 380، 400 و 415 ولت.
• نوع موتور: موتور AC القایی تک دور، روتور قفس سنجابی.
• IP56، 65، 66
• کلاس عایقی: F (155)
• کلاس دمایی: B (130)

بر اساس سفارش، توان‌های 18.5 تا 45 کیلووات در فریم سایز 225 با گواهی ATEX ساخت و تولید می‌گردد. جهت خرید موتورهای ضد انفجار موتوژن، با ما تماس بگیرید: 44972921-021

همچنین می‌توانید با کلیک بر روی لینک آبی رنگ، لیست کاملی از قیمت الکتروموتورهای سه فاز فریم آلومینیومی و فریم چدنی موتوژن را ملاحظه نمایید.

2- الکتروموتور ضد انفجار جمکو

مشخصات فنی الکتروموتورهای ضد انفجار شرکت جمکو به صورت زیر است:

• منبع تغذیه: سه فاز
• توان: 5.5 تا 450 کیلو وات (فشار ضعیف) و توان های بالاتر از 160 کیلووات تا 11 مگاوات (فشار قوی).
• سایز فریم: از 355 تا 1000mm
• استاندارد: IEC60034 و IEC60079-1:2014
• 380 ولت با فرکانس 50 هرتز
• الکتروموتور AC از نوع آسنکرون
• روتور قفس سنجابی
• درجه حفاظت: IP55/IP56/IP65/IP66
• روش خنک کاری: IC411/IC611
• شرایط کارکرد:  S1
• عایق موتورها در کلاس F
• کلاس حرارتی: B

با توجه سفارش و درخواست مشتری، امکان نصب سنسورهای مختلف بر روی الکتروموتورهای EX جمکو وجود دارد.

3- الکتروموتور ضد انفجار زیمنس

زیمنس از شرکت‌های پیشرو در تولید انواع الکتروموتور است. این شرکت الکتروموتورهای ضد انفجار خود را با نام تجاری سریXP ارائه می دهد. مشخصات فنی این موتورها به شرح زیر است:

• توان:0.12 – 900 کیلووات
• دور: 750، 1000، 1500، 3000
• سایز فریم: 63 تا 450
• نحوه نصب: B35، B5، B3
• محفاظت: IP55
• کلاس حرارتی: F
• تعداد قطب ها: 2، 4، 6، 8
• شرایط کارکرد:  S1

4- الکتروموتور ضد انفجار WEG

کمپانی WEG در کشور برزیل، از بزرگترین برندهای تولید کننده الکتروموتور است. محصولات این شرکت به بیش از 130 کشور دنیا عرضه می شود. مشخصات فنی الکتروموتور ضد انفجار WEG به صورت زیر است:

• منبع تغذیه: تک فاز و سه فاز
• سایز فریم: 90 تا 335
• توان:0.37 – 355 کیلو وات
• دور: 750، 1000، 1500، 3000 در دقیقه
• نحوه نصب: B35 ، B3
• محفاظت: IP55
• کلاس حرارتی: F
• دسته گروه ضد انفجاری: IIB, IIA
• کلاس ضد انفجاری: EXD, EX-de
• تعداد قطب ها: 2، 4، 6، 8
• نحوه کارکرد:  S1

5- الکتروموتور ضد انفجار ABB

ABB محصول شرکت فنلاندی ABB است. الکتروموتورهای ضد انفجار ABB نیز جزء برترین موتورهای الکتریکی EX دنیا محسوب می‌شوند. این موتورها در دو نوع ولتاژ پایین و ولتاژ بالا در دسترس هستند. مشخصات فنی الکتروموتور ضد انفجار ABB به صورت زیر است:

• جنس پوسته: چدن
• منبع تغذیه: سه فاز و تک فاز
• محدوده توان: 0.55  تا 2000 کیلو وات
• دور موتور: 750، 1000، 1500، 3000 در دقیقه
• درجه حفاظتی:  IP55
• سایز فریم: تا71