الکتروموتور ضد انفجار چیست؟
الکتروموتور ضد انفجار (Explosion Proof Motor) به موتورهای الکتریکی گفته می‌شود که قطعات تشکیل دهنده‌شان در حضور گازها و ذرات قابل اشتعال، جرقه نمی‌زند و درنتیجه موجب انفجار و آتش سوزی نمی‌شود. همچنین گرمای زیاد ایجاد نمی‌کنند و از این رو، در صنایع حفاری و معادن زیرزمینی و پتروشیمی بسیار کاربردی و مهم هستند. این موتور در ایران بر اساس استانداردهای بین‌المللی مانند IECEx و ATEX و در نظر گرفتن استاندارد داخلی IPS تولید می‌شود. کلاس و گروه کاری، توان، سرعت و دما مهمترین فاکتورهایی هستند که باید در خرید الکتروموتور ضد انفجار در نظر گرفته شوند. موتوژن و جمکو از شرکت های داخلی و CEMP و WEG از برندهای خارجی موتورهای EX موجود در کشور هستند. در زمان خرید، از خدمات پس از فروش شرکت ارائه دهنده محصول اطمینان کسب کنید. زیرا بازرسی‌های دوره‌ای و تعویض دوره‌ای قطعات دستگاه توسط متخصص، بسیار مهم است.
برخی از مهمترین تولید کنندگان و برندهای الکتروموتور ضد انفجار در کشور عبارتند از:
جهت استعلام قیمت و خرید الکتروموتور EX موتوژن و جمکو، با ما تماس بگیرید: 44972921-021
سرعت و توان الکتروموتور، کلاس کاری آن و همچنین برند در قیمت این محصول مؤثر هستند.
همۀ موتورهای الکتریکی در حین کار کردن، گرم شده و دمای شان بالا می‌رود. هنگامی که سطح موتور، به دمای خود اشتعال (AIT) یک ماده قابل اشتعال که در محیط انباشته شده است می‌رسد، می‌تواند به یک انفجار خود به خودی منجر شود. از طرف دیگر، یک جرقه غیرعادی از موتور الکتریکی نیز می‌تواند منجر به انفجار در محفظه موتور گردد. این به نوبه خود مایع محترقه یا گرد و غبار در محیط را مشتعل می‌کند و انفجار بزرگتری در پی دارد.
به منظور کاهش یا حذف خطرات الکتروموتورهای در حضور مواد قابل احتراق، موتورهای الکتریکی خاصی به نام موتورهای ضد انفجار (Explosion Proof Motor) طراحی شده‌اند. از این محصولات با عنوان موتورهای ضد جرقه و به اختصار موتورهای EX نیز یاد می‌شود. الکتروموتورهای معمولی دارای قطعاتی هستند که در محیط هایی حاوی ذرات و مواد قابل اشتعال، ممکن است جرقه بزنند یا گرمای زیادی ایجاد کنند. اما موتور ضد انفجار به گونه ای طراحی شده است که در محیط های خطرناک که در آن خطر گازهای انفجاری یا مواد قابل اشتعال وجود دارد، به طور ایمن کار کند. این موتورها برای جلوگیری از تماس با منابع اشتعال، در محفظه های مخصوصی ساخته می‌شوند. همچنین دارای محافظ ضد جرقه و تجهیزات تحت فشار هستند و بدنۀ آنها ضد آتش و ضد انفجار است.
الکتروموتورهای explosion proof در شرایط زیر قابلیت کارکرد دارند و وجودشان مهم است:
ذرات قابل احتراق به طور معمول، در فضا به صورت معلق در نمی‌آیند؛ اما احتمال اینکه در حالت تعلیق قرار گیرند، زیاد است.
شرایط بالا در صنایع و کارخانه های زیر برقرار است و بنابراین، الکتروموتور ضد انفجار در این صنایع کاربرد دارد:
صنایع و محیط‌های مذکور، به دلیل حضور موقت یا دائمی گازها یا ذرات قابل اشتعال، محیط‌هایی با پتانسیل انفجار زیاد دارند.
استفاده از الکتروموتورهای ضد انفجار در صنایعی که خطر انفجار اتمسفر وجود دارد ضروری است. این موتورها ویژگی‌های خاصی دارند که به کاهش خطرات احتمالی مرتبط با چنین محیط‌هایی کمک می‌کنند و جزء حیاتی اقدامات ایمنی در این صنایع هستند. این ویژگی‌ها عبارتند از:
در ادامه، آیتم های بالا توضیح را داده‌ایم و آن را با موتورهای معمولی مقایسه کرده‌ایم.
طراحی محفظه برای موتورهای ضد انفجار طوری است که از ورود گازهای خطرناک یا گرد و غبار جلوگیری می کند. همچنین در برابر فشارهای ناشی از انفجار مقاوم است. در یک الکتروموتور استاندارد معمولی، محفظه موتور می تواند باز و یا بسته باشد و این محفظه که برای مقاومت در برابر انفجارهای داخلی یا جلوگیری از ورود مواد خطرناک طراحی نشده است.
برای ساخت بدنۀ موتورهای ضد انفجار اغلب از چدن و آلومینیوم استفاده می‌شود. این دو آلیاژ، استحکام و دوام بیشتری را ایجاد می‌کنند.
آب بندی قوی از دیگر ویژگی‌های الکتروموتور ضد انفجار است. آب بندی با هدف جلوگیری از ورود گازهای خطرناک یا گرد و غبار، لازم و مهم است. موتورهای استاندارد معمولی ممکن است دارای آب بندی اولیه برای محافظت در برابر رطوبت و آلودگی باشند، اما برای جلوگیری از ورود مواد منفجره طراحی نشده‌اند.
اجزای داخلی موتورهای ضد انفجار طوری طراحی شده است که خطر ایجاد جرقه به حداقل برسد. برس های ضد جرقه، عایق‌های ویژه و اتصالات الکتریکی محافظت شده، از جمله این موارد هستند. در الکتروموتورهای معمولی، سطح حفاظتی در برابر جرقه، به اندازه موتورهای ضد انفجار نیست؛ زیرا اصولاً برای استفاده در مکان‌های خطرناک در نظر گرفته نشده‌اند.
نصب موتورهای ضد انفجار باید با دستورالعمل های خاصی از جمله مجرای مناسب، سیم کشی و اتصال به زمین برای حفظ ایمنی آنها مطابقت داشته باشد.
الکتروموتورهای EX بر اساس جوی که در آن استفاده شوند و همچنین بر اساس میزان فرار یا انفجاری بودن مواد، در انواع مختلف تولید می شوند. از این رو، طبقه بندی و گروه بندی خاصی برای آنها در نظر گرفته شده است. این امر، بر قیمت الکتروموتورهای ضد انفجار تأثیر گذار است.
این طبقه بندی ها بر اساس جوی است که موتور در شرایط عملکرد عادی خود در معرض آن قرار می گیرد. بر این اساس، سه کلاس وجود دارد:
هر یک از کلاس‌های I، II و III که در بالا بیان شد، به گروه‌هایی تقسیم می‌شوند که بر اساس میزان فرار یا انفجاری بودن مواد و میزان غلظت مواد در محیط کار موتور گروه بندی شده‌اند. گروه‌ها با حروف نشان داده می‌شود و از گروه A تا G را شامل می‌شود. در اینجا چند نمونه از موادی که هر گروه از الکتروموتور ضد انفجار می‌تواند در برابر آن محافظت ایجاد کند، آورده شده است. به عنوان مثال، الکتروموتورهای EX گروه A در برابر استیلن مقاوم هستند؛ در نتیجه، گزینه خوبی برای استفاده در کارخانه‌های پتروشیمی و نفت و گاز محسوب می‌شوند.
گروه های A – D برای کلاس I اعمال می‌شوند. گروه های E – G برای کلاس های II و III اعمال می‌شوند.
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم در رابطه با الکتروموتورهایexplosion-proof ، کد دمایی (T-Codes) آن هاست. کد دمایی نشان دهنده حداکثر دمای سطح موتور در همه شرایط است. کد دمایی برای یک الکتروموتور ضد انفجار، باید کمتر از AIT گاز یا مخلوط موجود در محیط باشد. استاندارد توصیه می کند که دمای الکتروموتور 20 درصد کمتر از دمای احتراق مخلوط گازی قابل انفجار در محیط نصب باشد. در اینجا کدهای دمایی و حداکثر دمای سطحی که آنها نشان می‌دهند آورده شده است.
درجه ضد انفجار بودن تجهیزات با استفاده از استانداردها و کدهای مشخصی تعیین می‌شود. این کدها نشان می‌دهند که تجهیز برای استفاده در محیط‌های خاص با خطرات انفجاری طراحی شده است. رایج‌ترین سیستم‌ها و کدهای مرتبط عبارت‌اند از:
برای موتورهای الکتریکی ضد انفجار در ایران، استانداردهای بین‌المللی مانند IECEx و ATEX به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند و معمولاً با استانداردهای داخلی مانند IPS (Iranian Petroleum Standards) هماهنگ می‌شوند. این استانداردها، همراه با مشخصات دقیق، تعیین می‌کنند که موتور در کدام مناطق خطرناک (Zone) و برای چه گازها یا مواد خطرناکی مناسب است.
شرکت نفت ایران معمولاً از استانداردهای بین‌المللی به‌عنوان مرجع استفاده می‌کند، اما دستورالعمل‌های خاصی برای بومی‌سازی و سازگاری تجهیزات با شرایط اقلیمی و صنعتی ایران دارد. این استانداردها در قالب آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های داخلی تدوین شده و با استانداردهای جهانی تطابق دارد.
محیط‌های خطرناک در ایران مطابق با استاندارد IEC/ATEX به شرح زیر دسته‌بندی می‌شوند:
برای هر زون، باید الکتروموتور ضد انفجار مربوط به آن زون خریداری شود.
یک مثال از موتور الکتریکی ضد انفجار در ایران
فرض کنید یک موتور الکتریکی برای تأسیسات گازی و در محیط Zone 1 طراحی شده است. مشخصات آن مطابق استاندارد ATEX به این صورت است:
II 2G Ex d IIC T4 Gb
توضیح کد:
II: مناسب تجهیزات سطحی (نه برای معادن).
2G: مناسب برای Zone 1.
Ex d: محفظه ضد انفجار، که جلوی انتقال جرقه به محیط بیرونی را می‌گیرد.
IIC: مناسب برای گازهای خطرناک مانند هیدروژن و استیلن.
T4: حداکثر دمای سطح موتور 135 درجه سانتیگراد (که از دمای اشتعال گازها کمتر است).
Gb: سطح حفاظت بالا (برای Zone 1).
اگر در صدد خرید الکتروموتور ضد جرقه هستید، هدف از خرید و محیط کاربرد موتور را به فروشنده اعلام کنید تا موتوری با توان و کلاس کاری متناسب با کاربرد آن، به شما ارائه شود. به طور کلی، همواره مشخصات زیر را در نظر داشته باشید:
پس از خرید الکتروموتور ضد انفجار موارد زیر را مد نظر قرار دهید:
مشخصات الکتروموتورهای ضد جرقه تعدادی از برندهای معروف داخلی و خارجی در ادامه بیان شده است. بررسی این مشخصات می‌تواند به شما در تصمیم گیری بهتر جهت خرید، کمک کند.
شرکت موتوژن الکتروموتورهای ضد انفجاری خود را با مشخصات زیر تولید می‌کند:
بر اساس سفارش، توان‌های 18.5 تا 45 کیلووات در فریم سایز 225 با گواهی ATEX ساخت و تولید می‌گردد. جهت خرید موتورهای ضد انفجار موتوژن، با ما تماس بگیرید: 44972921-021
همچنین می‌توانید با کلیک بر روی لینک آبی رنگ، لیست کاملی از قیمت الکتروموتورهای سه فاز فریم آلومینیومی و فریم چدنی موتوژن را ملاحظه نمایید.
الکتروموتور ضد انفجار موتوژن
مشخصات فنی الکتروموتورهای ضد انفجار شرکت جمکو به صورت زیر است:
با توجه سفارش و درخواست مشتری، امکان نصب سنسورهای مختلف بر روی الکتروموتورهای EX جمکو وجود دارد.
الکتروموتور ضد انفجار جمکو
زیمنس از شرکت‌های پیشرو در تولید انواع الکتروموتور است. این شرکت الکتروموتورهای ضد انفجار خود را با نام تجاری سریXP ارائه می دهد. مشخصات فنی این موتورها به شرح زیر است:
الکتروموتور EX زیمنس
کمپانی WEG در کشور برزیل، از بزرگترین برندهای تولید کننده الکتروموتور است. محصولات این شرکت به بیش از 130 کشور دنیا عرضه می شود. مشخصات فنی الکتروموتور ضد انفجار WEG به صورت زیر است:
الکتروموتور ضد انفجار برند WEG
ABB محصول شرکت فنلاندی ABB است. الکتروموتورهای ضد انفجار ABB نیز جزء برترین موتورهای الکتریکی EX دنیا محسوب می‌شوند. این موتورها در دو نوع ولتاژ پایین و ولتاژ بالا در دسترس هستند. مشخصات فنی الکتروموتور ضد انفجار ABB به صورت زیر است:
الکتروموتور ضد انفجار ABB